In hartje Venetië lijkt de tijd stil te staan. De elegante palazzo’s staan er al eeuwen. In de nauwe straatjes met haar vele voordeuren en hoge ramen is geen auto te bekennen en nergens is een fiets te zien.
Op het meest zuidelijke eiland van Venetië, Giudecca, heerst er een heel andere sfeer. Op nog geen 200 meter van het San Marco plein vind je moderne architectuur, hedendaagse kunst, bootbouwers en hotels in verschillende prijsklassen. Zo’n 10% van de Venetianen woont op dit voor toeristen relatief onbekende eiland.
Inhoud
San Giorgio Maggiore
Voordat je voet aan grond zet op Giudecca, bezoek je eerst San Giorgio Maggiore. In mijn ogen fungeert dit eiland als een brug tussen het oude en het nieuwe Venetië. Niet alleen kun je hier heerlijk genieten van de middagzon, maar vanuit de toren van de Chiesa di San Giorgio Maggiore heb je geweldig uitzicht over de lagune, San Marco Plein en Giudecca.
Naast de kerk is Le Stanze del Vetro. Deze galerie organiseert exposities van hedendaagse glaskunstenaars. Deze exposities in het voormalige klooster zijn gratis te bezoeken en een deel van de expositie wordt ook in de tuin tentoongesteld. Verder heeft Le Stanze del Vetro een uitstekende boekwinkel met allerlei boeken over glaskunst.
Het klooster op dit eiland is volledig gerestaureerd en je kunt onder begeleiding van een gids door de gebouwen wandelen. Vooral de bibliotheek moet heel indrukwekkend zijn. Er zijn ook verschillende details te bewonderen, zoals een trap ontworpen door Baldassare Longhena.
Venetië’s haat-liefde verhouding met Frankrijk is duidelijk zichtbaar gemaakt door de digitale kopie die er hangt van het schilderij ‘De bruiloft in Kana’. Dit schilderij uit 1563 werd in 1797 door Napoleon meegenomen naar Parijs, waar het nu nog steeds in het Louvre hangt.
Een bijzonder detail is dat San Giorgio Maggiore wordt beheerd door de Giorgio Cini Foundation. Deze stichting is opgezet door Vittorio Cini en vernoemd naar zijn zoon die alle juwelen van zijn moeder had verkocht om zijn vader te redden uit het Dachau concentratiekamp. Dat lukte hem, maar Giorgio Cini overleed vlak na de Tweede Wereldoorlog door een vliegtuigongeluk. Zijn vader heeft toen het eiland San Giorgio Maggiore in beheer genomen ter nagedachtenis aan zijn zoon.
Overstap naar Giudecca
San Giorgio Maggiore ligt bijna tegen Giudecca aangeplakt, maar er is geen brug tussen de beide eilanden. Met de vaporette is de oversteek echter snel gemaakt. De eerste stop is Zitelle, wat in het oud-Venetiaans ‘oude huismeid’ betekent. Bij de kleine kerk hoorde een tehuis voor weeskinderen en arme jonge vrouwen. Nu is het gebouw ingenomen door een luxe spahotel.
Maar het kan nog luxer. De uitvinder van de Bellini-cocktail, Giuseppe Cipriani, heeft op het uiterste puntje van Giudecca een superdeluxe hotel opgezet. Daarvoor toverde hij enkele luxe villa’s om tot een groot resort. Wil je hier slapen, dan betaal je meer dan 1.000 euro per nacht. Je slaap dan natuurlijk wel in een hotel waar ook Tom Cruise en George Clooney hebben geslapen.
Casa dei Tre Oci
Aan de andere kant van de Zitelle staat Casa dei Tre Oci, ofwel het huis met drie ogen. En wie naar de gevel kijkt, ziet inderdaad drie grote ramen naast elkaar. Het huis werd gebouwd in 1913 door fotograaf Mario de Maria en later gebruikt door zijn zoon Astolfo. Hier hebben altijd vele ontmoetingen tussen kunstenaars plaatsgevonden. Vandaag de dag is het een museum voor de fotografie. Het museum bezit niet alleen de fotocollectie van de familie De Maria, maar ook van Italo Zannier. Daarnaast is er ook altijd een tijdelijke tentoonstelling en organiseert het museum veel lezingen en workshops.
Villa Hériot
Vanwege de vestiging van vele rijke Europeanen op Giudecca aan het begin van de 20ste eeuw, vind je er verschillende luxe villa’s. Enkele staan aan de kade met uitzicht richting de stad, maar ook aan de zuidkant van het eiland bevinden zich verschillende villa’s maar dan met uitzicht over de lagune. Eén daarvan is Villa Hériot.
Vanaf bootstop Zitelle, wandel je via een klein winkelcentrum naar deze villa. Bijna aan het einde van Calle Michelangelo loop je door een poort het terrein van Villa Hériot op. Eigenlijk moet ik zeggen villa’s van Hériot, want er staan er twee. Beide huizen zijn begin 20ste eeuw ontworpen door Raffaele Mainella. Hij heeft zich laten inspireren door zowel de Byzantijnse bouwstijl als de oude Griekse en Romaanse bouwstijlen. De rode stenen van het gebouw steken mooi af tegen het groen van het park eromheen.
De Franse miljonair Auguste Olympe Hériot heeft tot aan de Tweede Wereldoorlog hier menig feestje georganiseerd. In 1947 verkocht de familie de villa’s echter aan de stad Venetië met als voorwaarde dat de gebouwen in gebruik werden genomen als openbare school. De familie vond dat de kinderen op dit eiland ook in aanraking moesten kunnen komen met kunst en architectuur. Eerst zat er een basisschool in dit gebouw, nu wordt het gebruikt door de International University of Art (UIA) voor haar 3-jarige opleiding tot restauratie technici.
In de tweede villa bevinden zich verschillende culturele instellingen waaronder Casa della Memoria e della Storia en Iveser. Beiden richten zich op de geschiedenis van het verzet en de hedendaagse samenleving. Het archief en de bibliotheek van Iveser kun je tijdens haar openingstijden bezoeken. Ook het gebouw waar de UIA in is gevestigd, kun je gewoon binnenlopen om de enorme hal te bewonderen. Je ziet dan ook een trap die verdwijnt in de muur, erg Escher-like.
Vanuit de tuin van Villa Hériot heb je prachtig uitzicht over de lagune en met een beetje geluk zie je verschillende roeiboten voorbijgaan waar op serieuze wijze staand wordt geroeid. Op Giudecca zijn verschillende roeiclubs actief. Eén van hen bevindt zich aan de Rio del Ponte Lungo op een terrein waar nog vele bootbouwers actief zijn.
Chiesa del Santissimo Redentore
Eerst maken we nog een stop bij Chiesa del Santissimo Redentore, ofwel de kerk van de meest heilige verlosser. Deze kerk is gebouwd als dank voor de einde van de plaag die duurde van 1575 tot 1577. In die twee jaar stief een kwart tot een derde van de Venetianen aan de pest.
Boven de voordeur hangt een zwartwitte tekening van Paolo Piazza met daaronder een tekst die uiting geeft aan de dankbaarheid van de bevolking voor het einde van de plaag. Elk jaar sinds dat de kerk is gebouwd, wordt deze gebeurtenis herdacht.
Dit gebeurt door in het derde weekend van juli een enorm lange potonbrug vanaf de aan de overkant gelegen Zattere naar de Redentore-kerk aan te leggen. In dat weekend lopen veel mensen over de brug naar de kerk om daarbinnen Jezus te danken voor het verlossen van de stad van ziekte. Maar niet alleen dat, er worden in dat weekend ook allerlei roeiwedstrijden gehouden en op zaterdag een enorme vuurwerkshow weggegeven. Menig Venetiaan zit dan op zijn bootje met een glas wijn van het vuurwerk te genieten. Volgens de lokalen is dit het grootste feest van het jaar voor de Venetianen.
Guidecca Art District
Vanaf de Redentore is het maar een klein eindje wandelen tot een andere poort waarvan ook de deuren overdag openstaan. Het gebied heeft geen specifieke naam, maar vlak boven de ingang staat Giudecca Art District geschreven. Het maakt gelijk duidelijk dat dit een interessante plaats zou kunnen zijn.
En dat is het ook. Niet alleen vind je op dit terrein verschillende bootbouwers, maar ook enorm veel boten die hier opgeslagen liggen totdat de eigenaren weer een tripje op zee gaan maken. Helemaal links aan de waterkant bevindt zich een gondolabouwer, helemaal rechts een restaurant met een terras dat uitzicht biedt over de lagune. In de gebouwen bevinden zich verder nog verschillende andere bootbouwers, verkopers van buitenboordmotoren, maar ook timmerlieden en pottenmakers. Ook vind je hier de roeiclub waarover ik eerder sprak in dit artikel.
De Guidecca Art District heeft hier haar eigen galerie waar kunstenaars van over de hele wereld hun werken kunnen exposeren. Daarnaast werken ze samen met de lokale ondernemers op dit terrein, zodat eventueel leegstaande werkruimtes gebruikt kunnen worden door bezoekende kunstenaars. Op die manier ontstaat er interactie en uitwisseling. Ik vind het een mooi voorbeeld van hoe ambacht en kunst kunnen samensmelten.
Junghans
Op Giudecca hebben altijd mensen gewoond, maar het eiland heeft nooit een specifieke bestemming gekend. Kloosters, veroordeelden, palazzo’s en scheepswerven; ze waren allemaal hier te vinden op dit eiland.
Begin 20ste eeuw werd het eiland populair als vestigingsplaats voor vooral Europese investeerders die er hun warenhuizen en fabrieken bouwden. Na de Tweede Wereldoorlog raakten echter veel van deze industrieterreinen in verval.
Dat gebeurde ook met het voormalige fabrieksterrein van Junghans. Junghans is een Duitse fabrikant van horloges en klokken die hier op Giudecca een fabriek had, dat naast horloges ook onderdelen voor bommen produceerde tijdens de Tweede Wereldoorlog. In die periode werkten zo’n 4000 mensen in de fabrieken. Ook na de Tweede Wereldoorlog bleef het één van de grootste werkgevers op dit eiland.
Toch moest de fabriek in 1971 haar deuren sluiten.
Het voormalige Junghans terrein raakte in verval en pas in de jaren 90 is er begonnen met de herontwikkeling van dit gebied. Architectenbureau Zucchi architetti uit Milaan werd erbij gehaald en die heeft het gebied opnieuw ontwikkelt waarbij elementen van de oude fabriek bewaard bleven. In een voormalige munitiebunker bevindt zich nu een theater. Sommige fabriekshallen zijn tot woningen omgebouwd en de oorspronkelijke schoorsteen staat nog fier tussen een aantal nieuwbouwwoningen.
Het is bijna surrealistisch om in Venetië door een moderne woonwijk te wandelen, en tegelijkertijd is het dat wat Giudecca juist zo interessant maakt om te bezoeken. De tijd heeft hier niet stilgestaan.
Ramo del Forno
Natuurlijk zijn er nog genoeg oude woningen op Giudecca te vinden. Niet alleen langs de kade, maar ook ten westen van Junghans tref je meer traditionele arbeiderswoningen aan rondom een campo met bijbehorende waterput.
Voormalige Convento Santi Cosma e Damiano
Een ander historisch gebouw is de voormalige klooster Santi Cosma e Damiano. Dit klooster is aan het einde van de 15de eeuw gebouwd. In 1887 werd het gebouw in gebruik genomen als fabriek voor het maken van breigoed. De gebroeders Herion uit Duitsland plaatsten stoommachines en betonnen tanks in de gebouwen om het geschikt te maken voor hun werkzaamheden.
Ook hun fabriek sloot na de Tweede Wereldoorlog en de voormalige klooster is nu omgebouwd tot een wooncomplex met op de begane grond verschillende studio’s voor ambachtslieden. Tijdens ons bezoek bleken helaas veel van de studio’s leeg te staan.
Toch is het een mooi gebouw om even doorheen te wandelen en een blik te werpen op de grote tuin achter het gebouw.
Le Convertite
In deze voormalige Augustijnse klooster werden vanaf 1545 vooral voormalige prostituees opgevangen. Helaas maakte de frater die aan het hoofd stond van dit klooster misbruik van zijn situatie. Hij gebruikte de 400 nonnen als zijn persoonlijke harem. In 1561 werd hij veroordeeld tot onthoofding op San Marco plein.
Oorspronkelijk was dit klooster vernoemd naar Maria Magdalena. Maar omdat ze hier vooral voormalige prostituees opvingen, werd het al snel omgedoopt tot Le Convertite. Dit betekent in het Italiaans, ‘de bekeerden’.
In 1806 werd het gebouw in gebruik genomen als ziekenhuis en in 1857 als gevangenis door de Oostenrijkers die toen over Venetië regeerden. Vandaag de dag is deze voormalige klooster in gebruik als gevangenis voor vrouwen.
Je kunt het gebouw zelf niet in, maar elke donderdagochtend verkopen de vrouwelijke gevangenen voor de gevangenis hun biologisch geteelde groente en fruit uit eigen tuin. Daarnaast maken ze ook andere producten als cosmetica en tassen.
Fortuny showroom en fabriek
Wie met de boot langs Giudecca vaart, ziet als snel een gebouw met daarop in grote letters geschreven ‘Fortuny’. Het is de naam van één van de meest succesvolste textielproducenten in Venetië. Velen brengen dan ook bezoek aan Palazzo Fortuny in het stadscentrum. Daar raak je verblind door all rijkgedecoreerde stoffen in koninklijke kleuren.
De Spaanse ontwerper Mariano Fortuny woonde sinds zijn 18de in Venetië en produceerde textielen gemaakt van katoen in plaats van zijde. Katoen was immers veel goedkoper en gemakkelijker beschikbaar in de 19de eeuw. Hij ontwierp ook zijn eigen verfstoffen en weeftechnieken, die hij absoluut geheim hield. Ook de huidige eigenaren van Fortuny bewaren deze geheime recepten en technieken nog vol overgave.
Vanwege zijn toenemende succes, kocht Mario Fortuny in 1919 een voormalige klooster op Giudecca en bracht daar zijn productie naartoe. Nog steeds worden hier hun stoffen geproduceerd op de originele machines uit de 19de eeuw en er worden nog steeds dezelfde processen gebruikt voor het maken van de stoffen.
Ook op Giudecca kun je de showroom bezoeken met bijbehorende tuin. Voor de tuin moet je wel even van tevoren een afspraak maken.
Molino Stucky
Pal naast Fortuny staat het enorme gebouw Molino Stucky. Nu is het een hotel van Hilton, waar je al voor 160 euro kunt overnachten. Voor mij als luxe budgetreiziger nog steeds een beetje te duur, maar in vergelijking met het Capriani hotel aan de andere kant van het eiland is het een koopje!
Molino Stucky was vroeger een meelfabriek, maar er werd ook pasta geproduceerd. Giovanni Stucky was een Zwitserse zakenman die trouwde met een Italiaanse uit een rijke familie. Hier op Giudecca bouwde hij tussen 1884 en 1895 deze fabriek, maar al vanaf 1910 ging het bergafwaarts en in 1955 werd de fabriek alweer gesloten. Pas in 2007 ging het open als hotel.
Sacca Fisola
Zoals San Giorgio Maggiore net voor Giudecca ligt, zo ligt Sacca Fisola er net achter. Dit eiland werd in de jaren ’60 gecreëerd en huist nu zo’n 1400 woningen. Als enig gebied in Venetië heeft het een openbaar zwembad. Verder valt er hier weinig te zien of te beleven en is het in mijn ogen niet écht een bezoek waard.
Liever sluit ik mijn bezoek aan Giudecca af met een Bellini-cocktail op het dakterras van de Molina Stucky Hotel!
Geef een reactie