Exarchia in Athene – meest unieke wijk ter wereld

Voor mij is Exarchia één van de meest ongewone wijken in Athene en misschien wel ter wereld. Deze wijk in Athene staat bekend dé wijk van het anarchisme. Veel van de wijkbewoners zijn lid van anti-kapitalistische, anti-fascistische en anarchistische groeperingen. 

Exarchia ligt tussen het chique Kolonaki en de migrantenwijk Omonia in. De wijk zelf wordt bewoond door hoofdzakelijk intellectuelen en artiesten. Voor hen zijn de twee nabijgelegen contrasterende wijken een inspiratie- en voedingsbodem voor artikelen, acties en nieuwe ideeën.

Streetart met politieke lading

Graffiti, streetart en tags overal

Op het eerste oog lijkt Exarchia een zeer arme wijk te zijn. Ik kreeg die indruk vooral vanwege de vele graffiti op straat met sterk anti-kapitalistische beelden en leuzen. Ik voelde me er dan ook in eerste instantie niet écht veilig. Viel ik niet teveel op als toerist? De gids van Athens Greeters  verzekerde mij dat het een prima wijk is en leidde mij met enthousiasme rond.

Na wat langer in Athene te zijn geweest, leerde ik dat graffiti, tags en kreten op de muur overal te vinden zijn in Athene. Het is onderdeel van de DNA van de stad. In Exarchia zijn de afbeeldingen alleen wat extremer, omdat het vooral anti-kapitalistische en anarchistische ideologieën zijn die worden geuit.

Geen woorden, maar beelden volop in Exarchia

Ruimte voor iedereen in Exarchia

Graffiti en streetart zijn zeker niet de enige reden om deze bijzondere wijk in te duiken. Al struinend door de wijk passeerde ik een ouderwetse drukkerij met nog een loodzware drukpersmachine. Ook zag ik een boekenbinder aan het werk. Hij restaureert oude boeken en plaatst nieuwe boeken in een ouderwetse kaft.  Tegelijkertijd trokf ik er ook veel boekwinkels, fair trade bedrijven en biologische producenten aan. Oude ambachten en nieuwe ideeën gaan in Exarchia hand in hand.

Een goed startpunt voor een wandeling door de wijk is Park Navarinou.

Park Navarinou

Park Navarinou is een goede eerste kennismaking met het eigengereide denken van de Exarchia bewoners. Dit park ligt op de hoek van de gelijknamige straat en Charloui Trikoupi. De overheid dreigde deze open plek te gaan veranderen in een parkeerplaats. De bewoners protesteerden en hebben toen de grond in beslag genomen en verandert in een buurtpark. Nu, na 8 jaar zelfbeheer, is het een kleine stadspark met bomen, een speeltuin en bankjes geworden.

Een grote muurschildering geeft het proces weer dat de bewoners hebben doorgemaakt. Dit initiatief deed mij trouwens sterk denken aan Crossbones Graveyard in Borough.

Street-art in park Navarinou

Demonstraties en rellen

De meer gewelddadige kant van de wijk komt naar voren in de straat Mesologgiou, een kleine honderd meter verwijderd van een cluster café’s. In de avonduren worden die druk bezocht door studenten. Het is hier dat Alexandros Grigoropoulos, een vijftien-jarige Griekse jongen, in 2008 werd doodgeschoten door een politie-agent. Die gebeurtenis heeft geleid tot de grootschalige rellen, de grootste van Griekenland.

Niet alleen in Athene, maar ook in andere steden werd er geprotesteerd en gedemonstreerd. Behalve vanwege de onnodige dood van deze jongen, waren de rellen ook een uiting van een dieper gevoel van frustratie. Veel afgestudeerde jongeren in Griekenland zijn werkloos of werken onder hun niveau. Ze zien een inadequate overheid en veel corruptie bij de verschillende Griekse staatsbedrijven.

Nog steeds wordt zijn dood elk jaar op 6 december herdacht, wat ook altijd gepaard gaat met demonstraties, die vaak uitlopen op kleine rellen en brandstichtingen. 

Herdenkingsmonument voor Alexandros Grigoropoulos

In de ietwat verderop gelegen cafés komen nog steeds veel anarchistische en links-alternatieve jongeren in de avonduren bij elkaar. Kruip er gerust tussen en maak kennis met hun leefwereld. Voor een wat meer traditionele Griekse beleving, zijn er in de nabijgelegen Valtetsiou diverse taverna’s met lokale Griekse gerechten gevestigd. Deze autoluwe straat voelt bijna aan als een klein dorp. Zo anders weer dan de rest van de wijk.

Gekraakt pand voor huisvesting van vluchtingen

Exarchia plein

Op het Exarchia plein in het noordelijke gedeelte van de wijk kom je de meest donkere kant van de wijk tegen. Hier worden niet alleen demonstraties en bijeenkomsten gehouden, maar hangen ook verslaafde en illegale vluchtelingen op stoepranden en bankjes.

Het is één van de weinige plekken in Athene waar de politie niet komt, en waar zij dus veilig kunnen verblijven. Aan het plein staat ook het befaamde blauwe huis, dat niet meer zo blauw is. Enkele bewoners hebben hun balkons weer blauw geverfd, maar je moet goed kijken om de bijzondere architectuur van dit interbellum gebouw waar te nemen. En dat geldt voor veel van de bijzondere gebouwen in deze wijk, of ze nu uit de 19de of 20ste eeuw stammen, je moet je oog erop richten om de bijzonderheid ervan te zien. 

Een 24-uurs café op de hoek van het Exarchia plein is de perfecte spot om het wel en wee op het plein en in de wijk te observeren. Terwijl ik er met mijn man een kop koffie gebruikte, waren links een paar Grieken bezig met het spelen van domino. Rechts van ons sprak een Australische dame met vier Afghaanse vluchtelingen over hun verblijf in Griekenland. Haar twee blonde kinderen zaten er gezellig bij, terwijl zij aan hen uitlegde wat ze moesten doen voor het organiseren van hun papieren. Aan weer een tafeltje verder zaten twee toeristen met elkaar foto’s te bespreken van de vele streetart en graffiti’s die ze tijdens hun wandeling hebben gezien. 

Straatverlichting op Exarchia plein

Polytechnio

Een bezoek aan Exarchia kun je het best afronden met een bezoek aan de Nationale Technische Universiteit Polytechnio. Een nu grotendeels verlaten universiteitsgebouw, maar vroeger de broedplaats van protesten en demonstraties. Toen wij op het terrein rondliepen en een student vroegen naar de betekenis van een bepaalde tekst, vertelde hij dat iedereen die hier studeert anti-kapitalistisch is. Op zich opmerkelijk, want hij studeerde architectuur. Als er één beroepsgroep is die voor kapitalisten werkt, dan zijn het wel architecten.

Niet wat je verwacht te zien op een universiteitsterrein

Polytechnio is synoniem komen te staan met verzet. In de jaren ‘70 hebben studenten de universiteit bezet als protest tegen het militaire regime. Die liet zich niet kennen en stuurde een legertank het terrein op, waarbij verschillende studenten werden vermoord. Vanaf de straat kun je een herdenkingssteen, een hekwerk en een groot bronzen afgehakt hoofd zien liggen.

Op de herdenkingssteen worden de studenten herdacht die zijn gestorven in het verzet tijdens de Duitse bezetting. Het afgehakte hoofd is ter nagedachtenis van het protest in de jaren ’70. Het hekwerk is vermoedelijk het hekwerk dat door de tanker werd plat gewalst, alhoewel de mensen die wij spraken het niet zeker wisten. 

Herdenkingsmonumenten van studentenverzet

Het is onvoorstelbaar om te bedenken dat in deze gebouwen, die volledig beklad zijn met graffiti, nog steeds les wordt gegeven. We zijn in één van de gebouwen naar binnen gegaan en troffen daar een grote ruimte aan waar architectuur-studenten hun maquettes bouwen. Kastjes zijn in elkaar gedeukt, tafels staan schots en scheef en overal tref je leuzen aan. Toch wel erg uniek, of niet? 

Ooit zo’n klas in Nederland gezien?

Ritme van de wijk

In de ochtend is het heerlijk rustig in de wijk. Prima om in alle rust door de wijk te wandelen en de vele graffiti’s in je op te nemen. Pas in de loop van de middag bevolken de studenten van de naastgelegen universiteit en bewoners één van de vele koffiezaakjes. In de avond schuiven ze vervolgens door naar één van de vele restaurants en bars in de omgeving. 

Niet alleen?

Na een korte periode van gewenning, wandelden wij met plezier door deze bijzondere wijk. Wil je toch liever met een gids door de wijk, dan kun je je aanmelden voor de Streetart tour van Alternative Athens. Alternative Athens bezoekt tijdens haar tour onder andere Exarchia.

In ieder geval is een bezoek aan Athene, in mijn ogen niet compleet,  niet volledig zonder een bezoek aan Exarchia.