Leipzig is de stad waar Richard Wagner is geboren, Felix Mendelssohn het Gewandhaus-orkest tot ongekende hoogte heeft gebracht, Bach tot aan zijn dood het St Thomas koor heeft geleidt en echtpaar Robert en Clara Schumann hun muziekcarrière startte. Een bezoek aan Leipzig zonder één van haar klassieke beroemdheden te hebben bezocht, is als naar Athene gaan zonder de Akropolis te hebben gezien.
Inhoud
Johann Sebastian Bach
Van 1723 tot zijn dood in 1750 leidde Johann Sebastian Bach het St. Thomas jongenskoor. In deze rol was hij ook verantwoordelijk voor het componeren en spelen van kerkmuziek in de St. Thomas en St. Nicholas kerk, de twee belangrijkste kerken van Leipzig. Daarnaast leidde hij een muzikantengroep bestaande uit professionele spelers en studenten, verhuurde hij muziekinstrumenten en componeerde muziek voor officiële ceremonies en bijeenkomsten.
En of hij al niet genoeg te doen had, trok hij ook nog de regio door om verschillende orgels te testen op zuiverheid en geluid. Wie denkt dat Bach dus de hele dag bezig is geweest met het componeren van muziek heeft het dus verkeerd. Wel heeft hij in Leipzig zijn belangrijkste en grootste werken gecomponeerd, waaronder de Johannes en Matthäus Passion.
Vandaag de dag prijkt een groot standbeeld van hem naast de St. Thomas kerk, waar hij ook naar alle waarschijnlijkheid begraven ligt. Naar alle waarschijnlijkheid, want toen hij overleed had hij nog niet de bekendheid die hij vandaag de dag geniet. Hij werd daarom begraven in een simpel graf op het Alter Johannes kerkhof.
Later, in 1894, heeft men het graf opgegraven volgens aanwijzingen uit een document. Een anatomie professor heeft het lichaam onderzocht en geconcludeerd dat het Bach zou kunnen zijn. Daarna is het stoffelijk overschot verplaatst naar de St. Thomas kerk. Niemand weet 100% zeker of het dé echte Bach is, maar iedereen is het er over eens dat de restanten als zodanig gezien mogen worden. In de kerk is zijn plaats aangegeven met een groot donkergrijs grafsteen voor het altaar.
Elke vrijdag om 18uur en zaterdag om 15uur wordt in de St. Thomas kerk voor 2 euro een concert gehouden, waarbij onder andere werken van Bach worden gezongen en gespeeld. Als je geluk hebt, word je getrakteerd op een optreden van het befaamde jongenskoor en anders worden zij vervangen door een ander uitstekend koor of orkest. Deze traditie bestaat al heel erg lang, zodat ook ‘gewone’ mensen van klassieke muziek kunnen genieten.
Gedurende de week, maar vooral op vrijdag en zaterdag vinden aan het einde van de ochtend repetities voor concerten plaats. Als je op dat moment de kerk binnenstapt, word je verwelkomd door hemels gezang en/of muziek. Bezoekers zitten op een stenen trap of leunen tegen de kolommen terwijl ze zich laten meevoeren met de muziek. Elke keer als de dirigent de muziek stopt om aanwijzingen te geven, land je weer even terug op aarde. Heb je geen tijd voor een concert, check dan het dagprogramma op de kerkdeur en bezoek één van de repetities.
Het Bachmuseum aan de overkant van het kerkplein is klein en vooral interessant als je meer wilt leren over het leven en werk van Bach. In het museum kun je op verschillende plekken rustig op een stoel of bank zitten om te luisteren naar één van Bach zijn vele muziekwerken. Naast het museum zijn een aantal cafés en winkels gevestigd die allerlei souvenirs verkopen en een Bach-taartje bij de koffie serveren.
Toegangsprijs voor het Bach museum is 8 euro en het museum is geopend van dinsdag tot en met zondag van 10-18uur. Het museum heeft een eigen app welke je vooraf kunt downloaden. Ook is er een audio guide beschikbaar. Bezoek voor meer informatie de website van het museum. Ben je benieuwd welke optredens er zijn in de St. Thomas kerk, check dan hier hun programma.
Felix Mendelssohn Bartholdy
Leipzig heeft Bach gekozen als symbool voor haar stad van de muziek, maar Mendelssohn heeft misschien wel het meest betekent voor de stad Leipzig qua muziek. In ieder geval groeide het Gewandhaus orkest onder zijn leiding uit tot één van de meest gerenommeerde orkesten ter wereld. Met zijn 26 jaar was hij de jongste dirigent ooit en voerde hij verschillende vernieuwingen door. Zo dirigeerde hij als één van de eerste dirigenten voor het orkest.
Mendelssohn dwong ook af dat hij als dirigent verantwoordelijk werd voor de muziekkeuze, welke daarvoor onder de verantwoordelijkheid van iemand anders viel. Naast het opvoeren van klassiekers, stond hij ook open voor nieuwe composities.
Tot slot richtte hij in Leipzig de eerste conservatorium op. Talentvolle muzikanten hoefden niet meer in de leer bij een ervaren muzikant, maar konden op deze school alle aspecten van muziekspelen en componeren leren. Mendelssohn Bartholdy is uiteindelijk slechts 38-jaar geworden. Vermoedelijk is hij overleden aan een beroerte.
Het Mendelssohn museum is gevestigd in het huis waar hij de laatste twee jaren van zijn leven heeft doorgebracht. Een aantal kamers zijn naar de oude staat teruggebracht en gevuld met voorwerpen en informatie over zijn leven en welzijn.
Een aangename verrassing is de kamer met water aquarellen gemaakt door Mendelssohn gedurende zijn reizen door Europa. Geen amateuristische schilderijtjes, maar afbeeldingen met oog voor detail en kleur. Felix Mendelssohn was in hart en nieren een kunstenaar.
In een andere kamer staan comfortabele stoelen aan een tafel, waar met behulp van een tablet en hoofdtelefoon kunt luisteren naar verschillende werken van zijn hand.
Het Mendelssohn huis wijdt ook een aantal kamers aan het levensverhaal van zijn zus Fanny Mendelssohn. Felix had een zeer nauwe band met zijn zus, die in Berlijnse kringen als gerenommeerd pianospeelster bekend stond en ook enkele composities heeft geschreven.
Ook zijn er twee kamers gewijd aan een ander zeer bekende dirigent van het Gewandhaus Orkest, namelijk Kurt Masur. Na zijn tijd in Leipzig werd hij dirigent van het New York Filharmonisch orkest. Hij leidde het Gewandhaus Orkest onder andere gedurende de GDR-tijd. Op zijn aandringen werd het huidige Gewandhaus gebouwd, wat op zich geen mooi gebouw is maar wel een concertzaal met perfecte akoestiek bezit. Verder heeft hij ook de vreedzame revolutie ondersteund en zich ingezet voor het welzijn van muzikanten in het algemeen. Een zeer bijzondere man.
In dit huis waar twee bijzondere dirigenten worden geëerd, kan het niet anders dan dat er een kamer is waar jezelf het dirigentenstokje kan oppakken voor het dirigeren van een virtueel orkest.
Het Mendelssohn huis is dagelijks geopend van 10-18uur en een toegangskaartje kost 7,50 euro. Elke zondag om 11.00 vindt er een concert plaats. Een toegangskaartje voor het concert en het museum kost dan 15 euro. Meer informatie over het museum vind je op hun website.
Clara en Robert Schumann
Het verhaal van Clara en Robert Schumann is als een soap-serie. Robert Schumann kwam als rechtenstudent naar Leipzig, maar stopte na 2 jaar met zijn studie om van muziek zijn beroep te maken. Hij ging in de leer bij de vader van Clara Wieck, zijn toekomstige vrouw.
Clara was een zeer talentvolle pianiste. Zij debuteerde al op 9-jarige leeftijd in het Gewandhaus. Mendelssohn, die later de dirigent werd, vroeg haar regelmatig terug voor optredens.
Toen Robert zijn oog op Clara viel, was Clara’s vader er niet van gecharmeerd. De beginnende componist verdiende nauwelijks geld en haar vader was bezorgd dat zijn dochter daardoor beperkt werd in haar ontwikkeling als muzikante. Hij had al veel geld geïnvesteerd in haar muzikale studie.
Clara en Robert hebben doorgezet en uiteindelijk een rechtszaak aangespannen tegen haar vader, zodat ze ook zonder zijn toestemming konden trouwen. Op 12 september 1840 trouwden ze en de dag erna woonden ze samen in wat het huidige Clara en Robert Schumann museum is.
Behalve het schrijven van prachtige composities als de Lentesymfonie, richtte Robert ook al op jonge leeftijd het tijdschrift ‘Neue Zeischrift für Musik’ op. Dit Duitse tijdschrift bestaat nog steeds, de laatste exemplaren liggen in het museum ter inzage.
Zowel Clara als Robert waren succesvol in hun werk en verhuisden in 1844 naar Dresden. Na Robert z’n dood in 1847 bleef Clara Schumann optreden als pianiste en verdiende daarmee de kost voor haar gezin. Zij beheerde ook al het werk van Robert en zorgde er samen met Brahms voor dat deze op de juiste wijze werd gepubliceerd. 
Dit museum is eenvoudiger en kleiner van opzet dan het Mendelssohn huis, maar geeft wel een indruk van het leven dat Clara en Robert Schumann hebben geleid in Leipzig.
Het museum is open van maandag tot en met vrijdag van 14-18 en in het weekend van 10-6. Op zondag om 15uur vindt er een algemene rondleiding (in het Duits) door het huis plaats. Een entreekaartje kost 5 euro. Meer informatie is te vinden op de website van het museum.
Edvard Grieg memorial and meeting place
Grieg, een Noorweegse componist, bezocht op 15-jarige leeftijd het conservatorium in Leipzig. Daar leerde hij Max Abrahams kennen, de oprichter van muziekuitgeverij Edition Peters. Na zijn vertrek uit Leipzig bleven Grieg en Abrahams bevriend en Grieg bezocht hem regelmatig. Abrahams gaf Grieg tips over hoe hij zijn werken commercieel interessant kon maken en Grieg leverde muziek om te publiceren.
In een kleine zaal, op de eerste etage van het oorspronkelijke huis van Max Abrahams, is een overzicht van Edvard Grieg zijn leven. De teksten zijn in het Duits, maar de aanwezige vrijwilliger vertaalt met plezier. In de andere ruimte staat een grote piano, welke regelmatig wordt gebruikt voor concerten. Grieg zelf verbleef op de vierde etage van dit huis, maar die ruimte is door de bombardementen van de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan.
Een bezoek aan het Edvard Grieg Memorial is gratis. De ruimte is geopend vrijdag van 14 – 17 en zaterdag van 10-14 uur. Een overzicht van de concerten die hier plaatsvinden, vind je op deze website.
Richard Wagner
Weliswaar is deze componist geboren in Leipzig en heeft hij er een deel van zijn opleiding genoten, maar vanwege zijn omstreden artikelen over Joden heeft hij in deze stad geen museum en wordt er weinig aandacht aan hem besteedt.
Het oorspronkelijke geboortehuis in Leipzig is inmiddels vervangen door een modern winkelcentrum. Vlak ernaast is wel een straat en plein naar hem vernoemd. Op het plein zelf staat ook een standbeeld van Wagner. Het is een bijzonder standbeeld dat in 2013 werd onthuld vanwege zijn 200ste verjaardag.
De sokkel is een ouder werk van Max Klinger, waarop diverse figuren uit de opera’s van Wagner staan afgebeeld. Het standbeeld van een man in gewone kleding is de jonge Wagner, die in Leipzig is geboren en hier heeft gestudeerd. De grote schaduw achter hem is de oude Wagner. Hij wordt uitgebeeld middels een grote metalen plaat die als een schaduw over de jonge Wagner lijkt te vallen.
Dat er weinig aandacht is voor Wagner in Leipzig heeft mede te maken met zijn felle antipathie tegen Mendelssohn en het feit dat hij verschillende antisemitische artikelen heeft geschreven. Zijn muziek was populair onder de nazi’s en ook Hitler stond bekend als een fan van Wagner. Daardoor is er dus geen museum of herdenkingsruimte voor Wagner in Leipzig.
En er is nog meer klassieke muziek in Leipzig
Het operahuis, het Gewandhaus, verschillende standbeelden en de hierboven genoemde musea zijn opgenomen in een wandelroute. Het toerismebureau van Leipzig heeft een zogenaamde notenspoor uitgezet, die je langs de belangrijkste plekken leidt. Er is een folder met de route, maar ook een app die je kunt downloaden. Meer informatie daarover vind je hier.
Er is echter nog veel meer te doen en te zien in Leipzig. Lees ook één van mijn andere blogs over deze heerlijke stad.
Geef een reactie