Uniek bezoek aan de historische rotstekeningen van Vale de Côa

Alex staat in zijn spijkerbroek met donkerblauwe jas naast een grote brok steen. In zijn hand heeft hij een houten stokje, waarmee hij ons de tekeningen op de gladde rots laat zien. “Kijk”, zegt hij, “daar is de rug, het hoofd, de voorbenen, buik, achterbeen en staart van een soort rund”. Wij kijken allemaal goed en zien inderdaad de vorm die hij aanwijst.

“Zie hoe het hoofd van dit paard drie keer te zien is. Eén keer hoog, één keer recht en één keer naar beneden. Dat is beweging! Moet je nagaan dat men toen al beweging kon uitbeelden. Meer dan 10.000 jaar geleden!”.

Ontdekking

De rotstekeningen van Vale de Côa zijn pas 25 jaar geleden ontdekt en wel tijdens de bouw van een dam. Uiteindelijk is de bouw van de dam geannuleerd vanwege deze archeologische vondsten. Later bleek dat de rotstekeningen al in de jaren ’60 waren  beschreven door een lokale arts, maar die dacht dat ze uit de 18de of 19de eeuw stamden. Pas met de komst van buitenlandse experts werd duidelijk dat de oudste rotstekeningen zo’n 10.000 jaar oud zijn.

De rotstekeningen van Vale de Côa houden verband met rotstekeningen die zijn gevonden in Spanje, net over de grens met Portugal. In het gebied Siega Verde bevinden zich vrijwel identieke rotstekeningen. Archeologen vermoeden dat de mensen de zomer doorbrachten in het nu Portugese gedeelte en in de winter verhuisden naar de grotten in Spanje.  

Op zoek naar tekeningen

Een groot gedeelte van de oorspronkelijke rotstekeningen zijn echter verdwenen. Lokale bewoners hebben de rotsen gebruikt voor de aanleg van wegen, huizenbouw en het maken van landbouwterrassen op de omliggende heuvels. Elk jaar komen studenten van diverse scholen naar dit gebied om op zoek te gaan naar nieuwe tekeningen door het bestuderen van huizen en landbouwterrassen.

Het ontcijferen van de tekeningen is niet altijd gemakkelijk. De tekeningen zijn het best te zien als de zon fel schijnt of ’s nachts. Dan kan er met behulp van een zaklamp een zodanige schaduw op de stenen worden geworpen dat de tekeningen beter zichtbaar zijn.  

Archeologisch museum

In het archeologisch museum van Vila Nova de Foz Côa zijn de rotstekeningen wel goed te zien. Veel van de rotstekeningen die te vinden zijn in het park, zijn in het museum als replica tentoongesteld. Met behulp van informatiepanelen worden verschillende tekeningen uitgelicht. 

Dat iedere stam een eigen stijl van tekenen heeft, wordt duidelijk als het verschil wordt getoond tussen een tekening van een rund uit Côa en één uit Frankrijk. De rund in Côa is met strakke en simpele lijnen weergegeven. De lijnen van de tekening uit Frankrijk bestaan uit heel veel puntjes, waardoor de tekening een impressionistisch karakter krijgt. 

Als we voor één van de vitrines staan en naar allerlei glazen steentjes kijken, blijken het mesjes te zijn die onze verre voorouders hebben gebruikt voor bijvoorbeeld het villen van dieren.

In een andere vitrinekast wordt per site aangegeven wat men in welke bodemlaag heeft gevonden. Bovenin de kast liggen voorwerpen die zo’n 12.000 jaar oud zijn en helemaal onderin voorwerpen van zo’n 28.000 jaar geleden.

Betekenis van tekeningen

Vroeger dacht men dat de rotstekeningen vooral een artistieke uiting waren van een vroegere beschaving. Dat de mens de tekeningen gewoon voor d’r plezier maakten. Later vermoedde men dat de tekeningen uitingen waren van jachtoverwinningen en vruchtbaarheidsrituelen. Daarna kwam de focus op het sjamanisme als reden voor het maken van deze rotstekeningen.

Hedentendage is men genuanceerder. Niet alleen de tekening zelf moet meegenomen worden in de duiding, maar ook waar het geplaatst is. Maar eerlijk is eerlijk, eigenlijk hebben de experts nog steeds geen idee over het waarom van deze rotsrekeningen. 

Verschillende tours

Het museum geeft een mooi overzicht van alle vondsten uit de regio, maar het is toch het leukst om met een gids naar één van de drie archeologische sites te gaan. De drie archeologische sites zijn: Canada do Inferno, Penascosa en Ribeira de Piscos.  Meer informatie over de tours en de sites vind hier, inclusief tijden en prijzen.

Bezoek Penascosa

Wij hebben gekozen voor een bezoek aan Penascosa. Hiervoor moeten we ons melden in Castelo Melhor. Dit zeer oude plaatsje met haar huizen gemaakt van schitschen (slates) en smalle straatjes is op zich al een bezoek waard. Op een heuvel, boven het dorp, staan de  restanten van een 12de eeuws kasteel, waaraan het dorp vermoedelijk haar naam te danken heeft. 

We verlaten het dorp met onze gids in een witte jeep van het archeologisch centrum. Met z’n achten rijden we over een zandweg vol keien en gaten. Vanuit het autoraam hebben we uitzicht over het vallei met haar heuvelhellingen vol olijfbomen.

Als we bij een rivierbedding aankomen, stappen we uit. We lopen langs een hut waar een man Alex vriendelijk groet en hem een boekwerkje geeft. De man is een wachter, die ervoor moet waken dat alleen bezoekers met een erkende gids de archeologisceh site bezoeken.

We bezoeken uiteindelijk meerdere plekken langs deze rivier. Bij elke rots met tekeningen, waarvan soms alleen nog maar hele vage lijnen te zien zijn, wordt een uitleg gegeven. De gids geeft ons voldoende ruimte voor het stellen van vragen en beantwoordt deze in alle eerlijkheid.

Na terugkeer in het dorp lopen we nog even een kleine winkel binnen waar allerlei lokale producten als amandelen en wijn worden verkocht.

Als we het dorp verlaten, zien we vier oude mannen bij een tafelvoetbaltafel staan. Ze staren naar ons als we wegrijden in onze hippe Smart Fourfour.

Vila Nova de Foz Côa

Het dorp Vila Nova de Foz Côa, waar ook het archeologisch museum is gevestigd, is een vreedzaam dorp. Seniore dames zitten op het terrasje voor de bakkerij te kletsen, en de mannen staan iets verderop bij een barretje te praten. Er zijn een aantal winkels met regionale producten en een aantal restaurants.

De lokale kerk Nossa senhora do pranto , in de 16de eeuw gebouwd door D. Manuel I, heeft een houten plafond dat prachtig beschilderd is. In het oude dorp vind je naast oude woningen,  ook nog een stuk muur uit de middeleeuwen. 

Terwijl wij door het dorp wandelen, zien we honden slapen in deuropeningen, een kat vanaf een vensterbank de straat inkijken en een oudere dame met haar schort  op het balkon uitrusten van de schoonmaak. Een mooie aflsuiting van onze dag in Foz Côa. 

Eten en drinken

Uiteindelijk hebben we de hele dag in de omgeving van Vila Nova de Foz Côa doorgebracht, en in het dorp onze lunch gebruikt. Restaurant Marisqueira serveert simpele maar zeer grote porties eten voor ongeveer 7 euro. 

Bij een klein café aan het begin van de winkelstraat, waar vooral seniore dames het terras bezetten, hebben we een koffie genomen met een rond taartje gemaakt van een soort griesmeel. Dit taartje wordt ook wel tigeladas genoemd. Het was een perfecte plaats voor het observeren van het dagelijks leven in dit dorp.  

Na de koffie rijden we rustig terug naar Vila Real, onze uitvalsbasis van waaruit we de Douro-vallei verkennen.