De vrijmetselarij is voor mij een mysterieuze beweging en ik heb altijd gedacht, dat ze erg gesloten waren. Tot mijn verrassing blijkt de Grand Lodge van Engeland gewoon rondleidingen te geven door haar verenigingsgebouw. Om meer te leren over dit mysterieuze fenomeen, besloot ik deze United Grand Lodge of England te bezoeken en deel te nemen aan één van hun gratis rondleidingen door het gebouw. Het was een zeer boeiend bezoek. Hier een samenvatting van al wat ik geleerd heb.
De United Grand Lodge of England is de overkoepelende loge voor alle vrijmetselarij groepen die onder de Engelse constitutie vallen. In totaal zijn ongeveer 6800 loges aangesloten bij deze Grand Lodge met in totaal zo’n 200.000 leden.
Inhoud
Geschiedenis
De United Grand Lodge is in 1717 opgericht. Een aantal loges in Londen wilden zich verenigen, en dat was de eerste stap richting een georganiseerd systeem. Daarvoor waren het allemaal losse verenigingen met ieder hun eigen rituelen en regels. Het vermoeden bestaat dat er al vrijmetselarij bewegingen waren in de 17de eeuw. Op wikipedia wordt verwezen naar een document uit de 17de eeuw. “Er is een tekst van een pamflet uit 1676 bekend met een uitnodiging voor een diner, bestemd voor vijf Engelse ministers, samen met de oude broederschap van het rozenkruis, de hermetische adepten en het gezelschap van erkende vrijmetselaars.” Maar ook andere bronnen verwijzen naar vormen van vrijmetselarij uit die periode. Het is goed om te benoemen dat de rozenkruisdragers niet hetzelfde zijn als de vrijmetselaars. Alhoewel sommige vrijmetselaars ook deelnamen aan ordes van de rozenkruisdrager, wat het weer wat verwarrend maakt.
Handboek voor de vrijmetselarij
De Brit James Anderson beschreef in 1723 de grondregels voor de vrijmetselarij loges in The Constitutions of Freemasonry. Deze geldt vandaag de dag nog steeds als basis voor de opzet en uitvoering van activiteiten in elke loge. Deze grondregels zijn gebaseerd op de zogenaamde Old Charges (de Oude Plichten) en zijn een compilatie van oude constituties en regels van operationele loges uit die tijd. Dankzij zijn handboek, werd het gemakkelijker om nieuwe loges op te richten. Het is dan ook niet verbazingwekkend, dat kort na de oprichting van de Grand Lodge, het aantal loges sterk in aantal groeide.
Voor iedereen?
De groei van de vrijmetselarij in de 18de eeuw, werd volgens de informatieborden in het museum ook veroorzaakt door de eerste industriële revolutie in Engeland. Mensen vertrokken naar de stad op zoek naar werk. Clubs en sociëteiten voorzagen in de behoefte van mensen om ergens bij te horen. Het waren wel vooral aristocraten, die tijd hadden om zo’n club op te richten. En ook al geeft men aan dat heden ten dage de vrijmetselarij openstaat voor iedereen, toch zijn degene die de loges leiden veelal wel van hogere afkomst. De hoger je komt in de organisatie, de meer je namelijk afhankelijk bent van uitnodigingen van bestaande leden en de groter de financiële verplichtingen zijn. Een productiemedewerker kan dus wel lid worden, maar zal niet hoog komen in de hiërarchie.
De groei
In eerste instantie heette de overkoepelende loge, the Grand Lodge of London and Westminster, later werd dat de Grand Lodge of England (GLE). In 1751 werd een concurrerende Grand Lodge opgericht, omdat sommigen niet eens waren met de opgestelde regels. Echter in december 1813, na vier jaar onderhandelen, gingen de twee Grand Lodges toch weer samen verder. Zij richtten toen de huidige United Grand Lodge of England op.
Symbolen en rituelen
Vrijmetselarij verbond zichzelf met de geschoolde steenhouwers uit het verleden en koos diens symbolen als uitgangspunt. Daaromheen hebben zij allerlei rituelen en symbolen met betekenis gecreëerd, die alleen bekend zijn binnen het gezelschap. Als je lid wordt van de vrijmetselarij, mag je ook geen informatie naar buiten brengen. De langer je lid bent, en de hoger je klimt in de organisatie, de meer kennis en inzicht je krijgt over de vrijmetselarij.
De vrijmetselarij verbindt zich, volgens mijn gids in het museum, niet aan het Christelijk geloof. Alhoewel ik persoonlijk wel veel verwijzingen zag die gerelateerd zijn aan het oude testament en christelijke symbolen. Zo is de tempel van Salomon een belangrijk element, maar maakt men ook gebruik van afbeeldingen van engelen. Men gebruikt wel neutrale termen als ‘de architect van het heelal’ en ‘boek van de heilige wetten’. De vrijmetselarij staat volgens de gids open voor iedereen. Het maakt niet uit wat voor geloof men heeft, zolang de persoon maar erkent dat er ‘een god’ is. Er zijn trouwens over de wereld wel loges, die sterk verbonden zijn met één geloofsovertuiging of die andere uitgangspunten hanteren.
Er is weinig bekend over de rituelen die worden uitgevoerd, maar wel is bekend dat men vaak gebruik maakt van historische verhalen of elementen daarvan gebruikt. Scenes uit de geschiedenis worden nagespeeld en gebruikt om waarden en inzichten over te dragen. Deze rituele drama’s doen me erg denken aan ontgroeningen bij studentenverenigingen. Dat gevoel werd versterkt door de gids die ons rondleidde, daar hij vooral de focus legde op het broederschap gedeelte en het plezier dat ze met elkaar hebben.
De mysterie en onbekendheid met hoe het eraan toegaat binnen een loge heeft vooral te maken met de eed die elk lid moet afleggen. Hierin belooft hij te zwijgen over het reilen en zeilen van de vrijmetselarij en van andere vrijmetselaars. Wat in een loge gezegd wordt, moet binnen de muren van de loge blijven. Volgens de vrijmetselarij zelf, is dit een voorwaarde voor een volledig vrije en ongebonden uitwisseling van ideeën en meningen, zonder angst voor repercussies. Volgens mij maakt het hen als club alleen maar interessanter en exclusiever.
Ook andere ceremonies als optochten, maar vooral aandenken als dassen, spelden en schorten worden gebruikt om een gemeenschapsgevoel te creëren. Het feit dat men met trots een schort draagt met allerlei borduurwerk en speldjes erop, maakt op mij een ietwat studentikoze indruk.
Tijdens mijn tour ging de gids met enkele leden uit een ander gebied in gesprek over de verschillende accessoires die ze reeds hadden gekocht in verband met het 300-jarig bestaan van de Grand Lodge. Zo hadden ze beiden al een das gekocht, en één van hen ook een speld. In het museum zijn vele voorbeelden te zien van accessoires die men heeft gedragen of in huis had staan. Van dassen, theekopjes, kleden en schalen. Op deze manier kon en kan men aan de buitenwereld laten zien dat men lid is van de vrijmetselarij.
Gedurende mijn bezoek realiseerde ik mij dan ook dat er weinig mysterieus is aan de vrijmetselarij, zoals het hier werd gepresenteerd. Zo stond op één van de borden de volgende tekst, welke ik naar het Nederlands heb vertaald: Voor sommigen is het een plek om vrienden te maken, voor anderen is het een mogelijkheid om zich in te zetten voor een goed doel. Maar voor allen is het plezierige en voldane activiteit.
Inwijdings- en overgangsrituelen
Er zijn drie niveaus binnen de vrijmetselarij (leerling, gezel en meester) en daarna kan men nog allerlei andere graden behalen. Om van het ene niveau naar de ander te gaan, of van de ene graad naar de ander, moet er altijd toestemming worden verleend en ondergaat men een aantal overgangsrituelen. Leden zijn getuige van deze ceremonies, maar ook deelnemers. De drie overgangsrituelen voor de eerste drie niveaus zijn hetzelfde voor alle loges die onder dezelfde Grand Lodge vallen.
Ook andere bijeenkomsten en jaarlijkse evenementen worden volgens rigide regels en procedures uitgevoerd. Velen ervan staan beschreven in het ‘basisboek’ van Anderson. Tolstoy heeft in zijn boek Oorlog en Vrede het inwijdingsritueel van de hoofdpersoon Pierre beschreven. De vermeldde rituelen zijn nog vrijwel hetzelfde als de rituelen die in de huidige loges worden uitgevoerd. De door Mozart gecomponeerde opera, naar een libretto van de eveneens vrijmetselaar zijnde Emanuel Schikaneder, Die Zauberflöte is doordrenkt van maçonnieke ideeën en beschrijft enkele inwijdingsrites.
En de vrouwen?
De loges onder de United Lodge of England hebben alleen mannelijke leden. Vrouwen worden niet toegelaten. Er zijn op de wereld wel loges, waaraan zowel mannen als vrouwen deelnemen en zelfs vrouwelijke grand loges. Dit maakt de wereld van de vrijmetselarij niet overzichtelijker. Verder zijn er naast de reguliere vrijmetselarij loges, ook een behoorlijk aantal vrijmetselarij loges die niet aangesloten zijn bij een overkoepelende loge. Dit komt omdat zij één of meerdere principes van de reguliere loge verwerpen. Vooral de verwijzing naar de oppermeester van het heelal is door verscheidene loges verwijderd uit hun statuten. Dit geldt vooral voor loges in Frankrijk en Zuid-Europese landen, ofwel in katholieke landen.
Koppeling politiek en religie
Tijdens de rondleiding werd wel duidelijk dat er een sterke connectie is met het koninklijk huis en ook politieke leiders. De vrijmetselarij is dus niet zo onschuldig als het lijkt. Het is ontstaan vanuit de bourgeoisie en dat blijft nog lang na-ijlen. Vrijwel altijd is de Grand Master van de United Lodge, een lid van het koninklijk huis. Op dit moment is dat Prince Philip, Duke of Kent, welke een neef is van de koningin. Het is wel zo dat men geen Grand Master en Koning tegelijkertijd kan zijn. Toen George VI onverwacht Koning werd, omdat zijn broer afstand deed van de kroon, trad hij af als Grand Master. Ook veel bisschoppen van de Kerk van Engeland zijn lid van de Vrijmetselarij.
Het gebouw
De United Grand Lodge staat sinds 1774 aan de Great Queen Street, maar is om verschillende redenen een aantal keren herbouwd. Het huidige gebouw is tussen 1927 en 1932 gebouwd, en is het pronkstuk van de United Grand Lodge.
Men heeft binnen de eigen groep geld ingezameld, in totaal 1 miljoen pond. Het grootste deel werd binnengehaald tijdens een diner met 7.250 leden van de verschillende loges. Het geld was in eerste instantie bedoeld om een monument te creëren ter nagedachtenis van de leden die in WW1 zijn overleden. Uiteindelijk is het een volledig nieuw gebouw geworden in art-deco stijl.
De pracht en praal van dit gebouw is overweldigend, en biedt naast de grote hal waar de jaarlijkse evenementen plaatsvinden ook plaats aan verschillende kleinere kamers waar individuele loges hun bijeenkomsten kunnen houden. Verder is er een klein museum en een bibliotheek in het gebouw gevestigd. Deze video, geen geweldige kwaliteit maar wel interessant, geeft een impressie van het gebouw.
Liefdadigheid
Een klein feitje is dat de vrijmetselarij, na de Rotary, de grootste donateur van liefdadigheidsprojecten is. Zij financieren zowel door henzelf opgezette projecten als projecten die niet aan de vrijmetselarij zijn gelinkt.
Mijn indruk
Velen vinden de vrijmetselarij een zeer mystieke en gevaarlijke organisatie. Ik persoonlijk vind het na mijn bezoek aan het museum in Londen en leeswerk online vooral een old-boys-club, dat me erg deed denken aan de oude studentenverenigingen zoals het Studenten Corps in Nederland. Door allerlei symbolen en rituelen proberen ze er een unieke waarde aan te geven, waardoor er een gemeenschapsgevoel ontstaat. Het is bekend dat het ondergaan van ontgroeningen en overgangsrituelen de sociale verbinding versterkt. Daarom zie je het ook terug bij studentenverenigingen. Door de geheimhoudingsverplichting wordt dit alleen nog maar meer versterkt.
Algemene informatie
Free Masons’ Hall is te bezoeken van maandag tot en met vrijdag van 10-17. Er worden rondleidingen gegeven om 11, 12, 14, 15 en 16uur. Daarvoor en/of daarna kun je neuzen in het museum, waarin vooral heel veel aandenken en memorabilia te zien zijn. Ook geeft het een klein overzicht van de geschiedenis en kenmerken van de vrijmetselarij. Het gebouw is werkelijk waar prachtig, alleen daarom zou je het al moeten bezoeken.
Nawoord
Er is veel gedoe en mysterie rondom de vrijmetselarij. Het feit dat midden in Londen het hoofdkantoor van één van de grootste overkoepelende loge staat, is dan ook bijzonder. Het bezoek aan dit gebouw en de bijbehorende rondleiding heeft voor mij een hoop van de mysterie ontkracht. De in dit document gebruikte informatie is vooral afkomstig van het museum zelf, en de bijbehorende website. Ook Wikipedia heeft mij nog wat verdere inzichten gegeven. Ik heb bewust geen video’s of informatie met kritische geluiden aan dit artikel toegevoegd, daar ik vooral mijn eigen indruk wilde geven.
Geef een reactie