Surinaamse cultuur, wat is nu typisch Surinaams?

Tijdens mijn vierjarig verblijf in Suriname, heb ik mij met enthousiasme verdiept in de Surinaamse cultuur. Ik realiseerde mij al snel dat het land vele verschillende (sub)culturen kent, waardoor het lastig is om een definitie van dé Surinaamse cultuur te geven. Toch doe ik een poging om in deze blog een beschrijving te geven van dé Surinaamse cultuur met haar vele nuances en variëteiten.

Dit artikel is een bewerking van een ouder artikel, dat ik schreef naar aanleiding van mijn ervaringen als HBO-docent in Suriname. Het is mijn perspectief op de Surinaamse cultuur en geen wetenschappelijk  verantwoord verhaal. 

Hiërarchie

Over het algemeen heerst er in Suriname nog een sterke hiërarchische cultuur. Veel van mijn werkende studenten durfden niet tot nauwelijks met hun leidinggevende te praten. Men neemt diens opdracht aan en voert het uit, zonder vragen te stellen.

Veelal worden er kleine deeltaken gegeven en krijgt een medewerker niet de verantwoordelijkheid om een bepaalde taak zelfstandig uit te voeren. Negen van de tien kier zal de leidinggevende het werk van de medewerker ook controleren.

Medewerkers zijn hierdoor niet gewend om zelf na te denken of verantwoordelijkheid te nemen voor het werk dat ze verrichten. 

Gelukkig zijn er in Suriname ook bedrijven en managers, die hun medewerkers wel verantwoordelijkheid geven en medewerkers die het nemen. Het is alleen niet gebruikelijk. 

• Iedere cultuur heeft zijn eigen kenmerken. Lees hier over 10 opmerkelijke gewoonten in China

Sociale controle

Sociale controle is groot in Suriname, en de gemeenschap klein. Tijdens een kennismaking blijk je al gauw gemeenschappelijke vrienden of kennissen te hebben. Bij zo’n eerste ontmoeting wordt ook altijd gevraagd naar ‘wie je bent’. Ofwel wat is je familienaam, wat doen zij en met wie ga je om. Er wordt altijd gezocht naar gezamenlijke connecties, maar tegelijkertijd wordt ook je sociale status gemeten. Ben je afkomstig van een bekende respectabele familie, dan wordt je met meer honours behandeld, dan als je familie onbekend is.   

Omdat het horen bij een groep belangrijk is en het land een sterke hiërarchische cultuur kent, zijn Surinamers snel onzeker over relaties. Veel studenten en medewerkers ervaren stress over de relaties die ze hebben op het werk en binnen hun familie. Een groot deel van de onderlinge conversatie gaat over de interpretatie van het gedrag van een ander. Is degene boos op mij? Vindt ze mij nog aardig? Heb je gezien hoe ze keek, toen de chef binnenkwam. 

Men durft elkaar vaak niet aan te spreken op gedrag, omdat men bang is voor conflicten. Zaken worden niet tot nauwelijks aangekaart middels een volwassen gesprek. Gebeurt dat wel, dan blijkt de etnische achtergrond een rol te spelen in hoe dat gedaan wordt. Sommige culturen gebruiken een meer agressieve en directe benadering, althanks zo ervaar ik het, terwijl anderen zeer indirect en met heel veel omzwervingen hun bezwaar kenbaar maken. Hierdoor zie je soms weer problemen tussen etnische groepen ontstaan, omdat men elkaar niet begrijpt.

• Van elkaars keuken geniet men wel, lees hier Lokaal eten in Suriname, waar en wat?

Plannen zijn vaak dromen

In Suriname ontwikkelen overheid, bedrijven en individueen vele plannen, die moeten bijdragen aan een betere toekomst voor Suriname. Helaas worden de meeste plannen niet uitgevoerd of bij het eerste obstakel in de la gestopt. Ook corruptie en fraude zijn veel voorkomende problemen bij het realiseren van plannen. Negen van de tien keer wordt er geen enkel woord aan vuilgemaakt, als een plan niet wordt uitgevoerd of gerealiseerd. Iedereen lijkt het te zijn vergeten, behalve enkele kritische toeschouwers.

• Wageningen is één van die dorpen, die nog steeds hoopt en droomt op verbetering. Lees erover in mijn blog Van Nieuw-Nickerie naar Paramaribo

Etnische verschillen

Als ik kijk naar de verschillende subculturen in Suriname, dan blijkt dat de Hindoestanen een redelijk lange termijn visie hebben. Niet zo extreem als de Chinezen, die alles doen ten gunste van hun kleinkinderen, maar veel Hindoestanen doen alles voor hun kinderen. Ze sparen zodat hun kinderen een goede toekomst hebben en naar de universiteit kunnen gaan. Marrons, veelal van oorsprong afkomstig uit West-Afrika, zijn meer verbonden met het verleden. In veel Afrikaanse culturen zijn gebeurtenissen uit het verleden belangrijker dan de toekomst. Wat er in het verleden is gebeurd, is leidend voor het heden.

Het bovenstaande is absoluut een stereotypering. Ik ben verschillende studenten tegengekomen uit de Marron-gemeenschap, die door hun ouders werden gestimuleerd te studeren en met vele wijsheden werden overladen. Zo ken ik ook Hindoestaanse gezinnen waar de ouders hun kinderen verwaarlozen en zo snel mogelijk aan het werk zetten, zodat ze een inkomen voor hen kunnen verschaffen. Het is allemaal relatief. 

Ik zal alleen nooit de uitspraak van een student vergeten, die vertelde: liever feest ik een week volop en bijt dan 3 weken op een stokje, dan vier weken lang geen feest maar wel normaal eten. Dit vatte voor mij uitstekend de Surinaamse cultuur samen, zoals het voor velen geldt.

• Maak de oversteek naar Frans-Guyana en zie het verschil met Suriname – Van Paramaribo naar St. Laurent in Frans-Guyana

Complexiteit

Het is onmogelijk om een stereotypering te geven van de Surinaamse cultuur. De Surinaamse werkcultuur kan van bedrijf tot bedrijf verschillen, en daarnaast kent elke Surinamer nog zijn eigen etnische cultuur.

De gemëleerdheid van diverse subculturen zie je ook terug in televisiezenders. Elke etnische groep heeft zijn/haar eigen zender waar films uit het land van oorsprong worden vertoond en de nieuwslezer vooral aandacht besteedt aan situaties die spelen in de eigen etnische gemeenschap.

• Er zijn dan ook weinig verplichte bezienswaardigheden in Suriname. Twijfel je over waar je heen wilt gaan, lees dan deze blog met tips voor elk type toerist: Waarheen op vakantie in Suriname?

Meertaligheid

Wat men wel met elkaar gemeen heeft, is dat iedereen minimaal twee talen spreekt, Nederlands en Sranan Tongo. Daarbij spreekt de jonge generatie ook nog Engels, en meerdere woorden in bijvoorbeeld Hindi, Javaans, Saramacaans, Aucaans, Braziliaans of Arabisch.

Verluyten, een Nederlandse onderzoeker, vertelt dat mensen verschillend gedrag vertonen afhankelijk van de taal die ze spreken. Zo zijn Hong Kong Chinezen meer Westers als ze Engels spreken en meer Chinees als ze Chinees spreken. Ik herken dit ook in Suriname.

Studenten gedragen zich formeler als ze Nederlands spreken. Spreekt  men Sranan Tongo, dan komt de spitsvondigheid en creativiteit naar boven. Dan is er een ontspannen sfeer met veel humor waar op rechstreekse wijze feedback wordt gegeven in niet misverstane woorden. Spreekt men bijvoorbeeld Hindi, dan verandert hun houding en uitstraling weer, meestal socialer en gevoeliger voor andermans mening.

In mijn opinie zijn Surinamers kunstenaars in het schakelen tussen culturen. Men past zijn/haar gedragingen net zover aan om mee te kunnen doen in een andere cultuur, maar behoudt wel zijn eigen culturele identiteit.

Nieuwe culturen worden in Suriname niet als een bedreiging gezien. Braziliaanse muziek staat op nummer 1 in hitparades en menig taxichauffeur weet een paar woordjes Portugees te spreken sinds de komst van de Braziliaanse goudzoekers naar Suriname.

Alleen de Chinezen worden met een mix van respect, afgunst en wantrouwen bekeken. Hun explosieve groei en aanwezigheid in vastgoed, restaurants, handel en winkels maakt menig Surinamer een beetje nerveus. 

Toch is in Suriname geen enkele etnische groep dominant, de percentages zijn redelijk gelijk verdeeld. De angst dat één groep zal gaan overheersen en dus een nieuwe situatie creëert, wordt onwaarschijnlijk geacht. Daarom dat hier de verschillende culturen ook relatief gemakkelijk naast elkaar kunnen leven. 

• Mijn favoriete activiteit in Suriname is het bezoeken van één van de vele markten. Lees hier welke mijn favorieten zijn: De leukste markten in Paramaribo

Andere lokale culturen

En dan heb ik ten aanzien van lokale culturen nog niet gehad over de Euro-Surinamers en de Nederlanders die zich in Suriname hebben gevestigd. Of over de Surinaamse jongeren die in het buitenland hebben gestudeerd en terugkeren naar Suriname. Zij dragen weer een andere cultuur bij zich, die vaker op Amerikaanse of Europese school is gebaseerd.

Ofwel voor mij is Suriname één fascinerende meltingpot van verschillende culturen en dat maakt het land voor mij zo boeiend!

Lees ook: 

• Waarheen in Suriname?
• Tips en hints voor autorijden in Suriname
• Onze top vijf restaurants in Paramaribo
• Van Paramaribo naar St. Laurent in Frans-Guyana

Kapelka Travel Magazine

Diverse artikelen van Kapelka Travel zijn gebundeld in onderstaande magazine. Deze magazine is een mooie aanvulling op je reisgids voor Suriname en voor de Suriname-kenners een inspiratiebron voor een volgend bezoek aan Suriname. Door de artikelen samen te bundelen in één magazine, kun je ze nu ook rustig offline lezen in het vliegtuig of in de hangmat.

Klik op onderstaande foto om jouw pdf-versie te downloaden voor €2.50.